کد مطلب:210 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:388
ذبح و شکار حیوانات
مسأله 2212ـ اگر حیوان حلال گوشتی را با شرایطی كه بعداً گفته می شود سر ببرند خوردن گوشت آن حلال است، خواه اهلی باشد یا وحشی، مگر حیوانی كه انسانی با آن وطی و نزدیكی كرده كه گوشت آن و حتّی گوشت بچه آن حرام است و همچنین حیوانی كه نجاستخوار شده، مگر این كه با دستوری كه در شرع معیّن گردیده، آن را غذای پاك بدهند و پاك كنند.
مسأله 2213ـ حیوان حلال گوشت وحشی مانند آهو و بزكوهی و كبك و امثال آن و همچنین حیوان حلال گوشت اهلی كه بعداً وحشی شده مثل گاو و شتر اهلی كه فرار كرده و وحشی شده، اگر به و سیله اسلحه (با دستوری كه بعداً گفته می شود) آن را شكار كنند حلال است، ولی حیوان حلال گوشت اهلی را اگر شكار كنند حلال نمی شود، همچنین حلال گوشت وحشی كه به وسیله تربیت كردن اهلی شده است.
احكام ذبح و شكار حیوانات
مسأله 2214ـ حیوان حلال گوشت وحشی در صورتی با شكار كردن حلال می شود كه توانایی بر فرار داشته باشد، بنابراین بچّه آهو یا بچّه كبك كه نمی تواند فرار كند با شكار كردن حلال نمی شود.
مسأله 2215ـ حیوان حلال گوشتی كه مانند ماهی خون جهنده (روان) ندارد اگر به خودی خود در آب بمیرد پاك است، ولی گوشت آن حرام است.
[430]
مسأله 2216ـ حیوان حرام گوشتی كه خون جهنده ندارد مانند مار با سر بریدن حلال نمی شود ولی مرده آن پاك است.
مسأله 2217ـ سگ و خوك به واسطه سر بریدن و شكار كردن پاك نمی شود و گوشت آنها نیز حرام است و حیوان حرام گوشتی كه درنده و گوشتخوار است مانند گرگ و پلنگ اگر به دستوری كه گفته می شود سرببرند یا با اسلحه شكار كنند پاك است، ولی گوشت آن حلال نمی شود، همچنین اگر با سگ شكاری آن را شكار كنند.
مسأله 2218ـ فیل و خرس و بوزینه و موش و حیواناتی كه مانند مار و سوسمار در داخل زمین زندگی می كند، هر كدام خون جهنده دارد اگر به خودی خود بمیرد نجس است، ولی اگر سر آنها را ببرند یا آنها را شكار كنند پاك است.
مسأله 2219ـ اگر از شكم حیوان زنده بچه مرده ای بیرون آید یا بیرون آورند، گوشت آن حرام است.
دستور ذبح حیوانات
مسأله 2220ـ برای سر بریدن حیوان اگر حلقوم و دو رگ بزرگ گردن را بطور كامل ببرند كافی است ولی احتیاط مستحب آن است كه چهار رگ بزرگ یعنی دو رگ بزرگ گردن به اضافه حلقوم و مری از پایین برآمدگی گلو بریده شود.
مسأله 2221ـ اگر بعضی از این رگها را ببرند و صبر كنند تا حیوان بمیرد بعد بقیّه را ببرند فایده ندارد، بلكه اگر به این مقدار هم صبر نكنند ولی بطور معمول رگها را پشت سر هم نبرند اگر چه هنوز حیوان جان داشته باشد اشكال دارد.
مسأله 2222ـ هرگاه گرگ، گلوی گوسفند را بطوری بكند كه از رگهای گردن كه باید موقع ذبح بریده شود چیزی باقی نماند آن حیوان حرام می شود. ولی اگر آن رگها سالم باشد در صورتی كه گوسفند هنوز زنده است و آن را به دستوری كه گفته شد سر ببرند حلال می باشد. همچنین هرگاه حیوانی به غیر دستور شرعی ذبح شده
[431]
باشد پاك است، هر چند خوردن گوشت آن حرام می باشد، بنابراین پوست و چرم حیواناتی كه از ممالك غیر اسلامی می آورند در صورتی كه بدانیم از حیوانات ذبح شده است، پاك است.
شرایط ذبح حیوانات
مسأله 2223ـ سر بریدن حیوان پنج شرط دارد:
1ـ ذبح كننده بنابر احتیاط واجب باید مسلمان باشد، ناصبی ها یعنی كسانی كه با اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه وآله) دشمنی دارند در حكم كفّارند.
2ـ باید سر حیوان را با جسم تیزی كه از آهن، یا فلز دیگر باشد ببرند، ولی اگر احتیاج به ذبح باشد و آهن پیدا نشود، یا اگر سر حیوان را نبرند می میرد و دسترسی به آهن نیست، با هر چیز تیزی كه رگها را بتواند جدا كند (مانند شیشه و سنگ و چوب تیز) می شود آن را ذبح كرد.
3ـ در موقع سر بریدن باید جلو بدن حیوان رو به قبله باشد و اگر عمداً رو به قبله نكنند حیوان حرام می شود، ولی اگر از روی فراموشی یا ندانستن مسأله یا اشتباه كردن قبله، حیوان را به سمتی غیر از قبله سر ببرند حرام نیست.
4ـ هنگام سر بریدن باید نام خدا را ببرد همین قدر كه بگوید «بسم اللّه» یا «سُبْحانَ اللّهِ» یا بگوید «لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ» كافی است و به زبان فارسی یا هر زبان دیگر نیز جایز است، ولی اگر بدون قصد سر بریدن نام خدا را ببرد كافی نیست و در صورتی كه از روی فراموشی نام خدا را نبرد اشكال ندارد.
5ـ باید حیوان بعد از سر بریدن حركتی كند اگر چه مثلاً چشم یا دم خود را حركت دهد یا پای خود را به زمین زند كه معلوم شود زنده بوده و احتیاط واجب آن است كه خون به مقدار كافی از آن بیرون بریزد.
مسأله 2224ـ كسی كه حیوان را ذبح می كند می تواند مرد باشد یا زن یا بچه نابالغی
[432]
كه دستورات ذبح را می داند، ولی بهتر است تا دسترسی به مرد باشد زنان و كودكان را معاف دارند.
مسأله 2225ـ سر بریدن حیوانات با وسایل ماشینی در صورتی كه شرایط شرعی آن مطابق آنچه در بحث ذبح حیوانات گفته شد انجام شود جایز است و چنین حیوانی پاك و حلال است.
مسأله 2226ـ هرگاه چند مرغ یا چند حیوان را باهم سر ببرند یك بسم اللّه برای همه آنها كافی است، همچنین هرگاه با ماشین، تعداد زیادی حیوان را در زمان واحد (با وجود شرایط دیگر) سر ببرند یك بسم اللّه كفایت می كند و اگر ماشین مرتّباً كار می كند احتیاط آن است مرتّباً نام خدا را تكرار كنند.
دستور كشتن شتر
مسأله 2227ـ برای كشتن شتر باید با پنج شرطی كه برای سر بریدن حیوانات گفته شد، كارد یا چیز دیگری را كه از آهن و برنده باشد در گودی پایین گردنش فرو كنند و این عمل را «نحر» می گویند و مطابق بعضی از روایات بهتر است كه شتر ایستاده باشد، ولی اگر در حالی كه زانوها را به زمین زده یا به پهلو خوابیده و جلو بدنش رو به قبله است كارد در گودی گردنش فرو كنند آن هم اشكالی ندارد.
مسأله 2228ـ هرگاه شتر را به جای نحر كردن سر ببرند، یا گوسفند و گاو را به جای سر بریدن نحر كنند، گوشت آنها حلال نیست، ولی اگر بعد از این كار هنوز حیوان زنده باشد و فورا او را بر طبق دستور شرع بكشند گوشتش حلال است.
مسأله 2229ـ حیوان سركشی كه نمی توان آن را مطابق دستور شرع كشت و همچنین حیوانی كه در چاه افتاده و امكان كشتن آن مطابق دستور شرع نیست و احتمال دارد در آنجا بمیرد، چنانچه با چیز برنده ای مانند كارد جایی از بدنش را زخم كنند و در اثر آن زخم جان دهد حلال است و رو به قبله بودن آن لازم نیست، ولی باید شرایط دیگری كه برای سر بریدن حیوانات گفته شد دارا باشد.
[433]
مستحبّات و مكروهات ذبح
مسأله 2230ـ چند چیز در ذبح حیوانات طبق بعضی از روایات مستحبّ است:
1ـ هنگام سربریدن گوسفند دستوپایش را باز بگذارند و موقع سربریدن گاو چهاردستوپایش را ببندند و هنگام كشتن شتر دودست آن را از پایین یا زیربغل به یكدیگر ببندندوپاهایش رابازگذارند و مرغ را بعد از سر بریدن رها كنندتا پروبال بزند.
2ـ كسی كه حیوان را می كشد رو به قبله باشد.
3ـ پیش از كشتن حیوان آب جلو آن بگذارند.
4ـ كاری كنند كه حیوان كمتر اذیّت شود، مثلاً با سرعت سر او را ببرند.
مسأله 2231ـ احتیاط مستحب آن است كه پیش از بیرون آمدن روح سر حیوان را از بدنش جدا نكنند، بنابراین اگر دستگاه هایی برای ذبح حیوانات تهیّه شود كه سر حیوان را بكلّی قطع می كند حیوان حرام نمی شود هر چند بهتر است طوری باشد كه تمام سر را قطع نكند، ولی در هر حال باید تمام شرایط با دستگاه های ماشینی رعایت شود و نیز احتیاط مستحب آن است كه مغز حرام حیوان را كه در وسط تیره پشت است قبل از جان دادن نبرند و پوست حیوان را جدا ننمایند.
مسأله 2232ـ مطابق بعضی از روایات چند چیز در كشتن حیوانات مكروه است:
1ـ كارد را پشت حلقوم حیوان فرو كنند و به طرف جلو بیاورند كه حلقوم از پشت بریده شود.
2ـ در جایی حیوان را بكشند كه حیوان دیگر آن را می بیند.
3ـ در موقع شب یا پیش از ظهر جمعه سر حیوان را ببرند، ولی در صورت احتیاج عیبی ندارد.
4ـ حیوانی را كه انسان خودش پرورش داده با دست خود بكشد.
مسأله 2233ـ در زمان ما گاه برای آسان شدن ذبح حیوانات به حیوان شوك
[434]
می دهند، تا كمی بی حس شود و به راحتی یا به و سیله دستگاهها سر آن را ببرند، این كار در صورتی كه حیوان بعد از شوك زنده باشد اشكالی ندارد.
شرایط شكار با اسلحه
مسأله 2234ـ هرگاه حیوان حلال گوشت وحشی را با اسلحه شكار كنند با پنج شرط حلال می شود:
1ـ آن كه با اسلحه برنده ای مانند شمشیر و كارد و خنجر یا تفنگ و مانند آن باشد خواه گلوله آن تیز باشد یا نه، ولی طوری باشد كه بدن حیوان را پاره كند و از آن خون جاری گردد، ولی اگر به و سیله دام یا چوب و سنگ و مانند آن حیوانی را شكار كنند حرام است، مگر این كه موقعی به حیوان برسند كه هنوز زنده باشد و آن را مطابق آداب شرع سر ببرند.
2ـ بنابر احتیاط واجب شكار كننده، مسلمان باشد یا بچّه مسلمانی كه خوب و بد را می فهمد.
3ـ اسلحه را به منظور شكار كردن به كار برد، امّا اگر مثلاً جایی را نشانه گیری كند و اتّفاقاً تیر به حیوانی اصابت كند، خوردن گوشت آن حیوان حرام است.
4ـ هنگام به كار بردن اسلحه نام خدا را ببرد، ولی اگر فراموش كند اشكالی ندارد.
5ـ وقتی به حیوان برسد كه جان داده باشد، یا اگر زنده است به اندازه سر بریدن آن وقت نباشد، ولی اگر به اندازه سر بریدن وقت داشته باشد و در ذبح حیوان كوتاهی كند تا بمیرد حرام است.
احكام شكار
مسأله 2235ـ اگر دونفر حیوانی را شكار كنند، یكی مسلمان ودیگری كافر، یا یكی
[435]
نام خدا را ببرد و دیگری عمداً نبرد، آن حیوان بنابراحتیاط واجب حرام است.
مسأله 2236ـ اگر حیوانی را با تیر بزند، بعد در آب بیفتد و بداند كه به واسطه تیر و افتادن در آب جان داده است حلال نیست، بلكه اگر شك كند كه فقط به خاطر تیر بوده یا نه حلال نمی باشد.
مسأله 2237ـ هرگاه با اسلحه یا سگ غصبی، حیوانی را شكار كند، شكار حلال است و مال او می شود، ولی گذشته از این كه گناه كرده باید اجرت اسلحه یا سگ را به صاحبش بدهد.
مسأله 2238ـ اگر با شمشیر یا سلاح دیگری كه شكار كردن با آن صحیح است با شرایطی كه قبلاً گفته شد حیوانی را دونیم كند و سر و گردن در یك قسمت باقی بماند اگر وقتی برسد كه حیوان جان داده است، هر دو قسمت حلال است، همچنین اگر زنده باشد ولی وقت برای سر بریدن تنگ باشد امّا اگر وقت برای سر بریدن دارد آن قسمت كه در آن سر نیست حرام است و آن قسمت دیگر كه سر دارد اگر مطابق دستورشرع ببرد حلال است.
مسأله 2239ـ هرگاه به و سیله دام یا چوب یا سنگ یا چیز دیگری كه شكار كردن با آن صحیح نیست حیوانی را دو قسمت كند قسمتی كه سر و گردن ندارد در هر حال حرام است و امّا قسمتی كه سر و گردن دارد اگر هنوز زنده است و سر آن را مطابق دستور شرع ببرد حلال است.
مسأله 2240ـ اگر حیوانی را سر ببرند یا شكار كنند و بچّه زنده ای از آن بیرون آید، چنانچه آن بچّه را مطابق دستور شرع سر ببرند حلال وگرنه حرام است، امّا اگر بچّه با شكار كردن یا سر بریدن مادر، در شكم او مرده باشد حلال است به شرط این كه خلقت بچّه كامل شده و مو یا پشم در بدنش روییده باشد.
شرایط شكار با سگهای شكاری
مسأله 2241ـ هرگاه با سگ شكاری، حیوان وحشی حلال گوشتی را شكار كند، این
[436]
حیوان با پنج شرط حلال می شود:
1ـ سگ طوری تربیت شده باشد كه هر وقت آن را برای گرفتن شكار بفرستند برود و هر وقت از رفتن جلوگیری كنند بایستد، بلكه همین اندازه كه سگ را برای شكار تربیت كرده اند كافی است، ولو این كه وقتی چشمش به شكار افتاد خودش حركت كند و به سوی شكار برود، ولی احتیاط واجب آن است كه اگر عادت دارد پیش از رسیدن صاحبش شكار را می خورد از شكار او اجتناب شود، امّا اگر گاهی شكار را بخورد، یا فقط خون او را بخورد، اشكال ندارد.
2ـ كسی كه سگ را می فرستد بنابر احتیاط واجب باید مسلمان یا بچّه مسلمانی كه خوب و بد را می فهمد باشد، كسی كه نسبت به اهل بیت پیغمبر اكرم(صلی الله علیه وآله) اظهار دشمنی كند مسلمان نیست و شكار او اشكال دارد.
3ـ هنگام فرستادن یا حركت كردن سگ باید نام خدا را ببرد، ولی اگر از روی فراموشی آن را ترك كند اشكال ندارد و لازم نیست پیش از فرستادن سگ نام خدا را ببرد، بلكه اگر پیش از آن كه سگ به شكار برسد نام خدا را ببرد حلال است.
4ـ شكار به واسطه زخمی كه از دندان سگ پیدا كرده بمیرد، بنابراین اگر سگ، شكار خود را خفه كند یا از زیادی دویدن یا ترس بمیرد حلال نیست.
5ـ كسی كه سگ را فرستاده وقتی برسد كه شكار جان داده باشد، یا اگر زنده است به اندازه سر بریدن وقت نباشد، امّا اگر زمانی برسد كه به اندازه سربریدن وقت دارد مثلاً چشم خود را حركت می دهد یا پای بر زمین می زند، باید سر حیوان را مطابق دستور شرع ببرد وگرنه حرام است.
احكام شكار با سگهای شكاری
مسأله 2242ـ كسی كه سگ را فرستاده اگر وقتی برسد كه می تواند سر حیوان را ببرد ولی كارد نداشته باشد، یا برای پیدا كردن كارد مدّتی وقت لازم باشد، چنانچه
[437]
حیوان بمیرد احتیاط واجب اجتناب از گوشت آن است.
مسأله 2243ـ هرگاه چند سگ را برای شكار حیوانی بفرستند چنانچه همه آنها دارای شرایط فوق باشد شكار حلال است و اگر بعضی از آنها دارای این شرایط نیست شكار حرام است.
مسأله 2244ـ هرگاه سگ تربیت شده را برای شكار حیوانی بفرستد ولی آن سگ حیوان حلال دیگری را شكار كند، اشكالی ندارد، همچنین اگر آن حیوان را با حیوان دیگری شكار كند هر دو حلال است.
مسأله 2245ـ اگر چند نفر باهم سگی را بفرستند ویكی از آنان كافر باشد، یا عمداً نام خدا را نبرد، یا چند سگ بفرستند و یكی از آنها تربیت شده نباشد بنابر احتیاط واجب باید از گوشت آن شكار پرهیز كرد.
مسأله 2246ـ هرگاه به و سیله باز شكاری یا حیوان دیگر تربیت شده ای غیر از سگ، حیوانی را شكاركند آن شكار حلال نیست، مگر این كه وقتی برسند كه حیوان زنده باشد مطابق دستور شرع آن را ذبح كنند، در این صورت حلال است.
صید ماهی
مسأله 2247ـ ماهی حلال آن ماهی است كه فلس داشته باشد، خواه فلس آن كم باشد یا زیاد، كوچك باشد یا درشت، حتّی ماهیانی كه فلس آنها سست است و در دام می ریزد حلال است، ولی فلسهای ذرّه بینی و مانند آن، كه مردم به آن فلس نمی گویند فایده ای ندارد.
مسأله 2248ـ اگر ماهی را زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد، پاك و حلال است، حتّی اگر در دامی كه در آب باشد بمیرد آن نیز حلال است.
مسأله 2249ـ اگر ماهی از آب بیرون بیفتد، یا موج آن را بیرون بیندازد، یا بر اثر جزر و مَد دریا در خشكی بماند و بمیرد، حرام است، ولی اگر پیش از آن كه بمیرد با
[438]
دست یا با وسیله دیگری آن را بگیرند و بعد جان دهد حلال است.
مسأله 2250ـ صید كننده ماهی لازم نیست مسلمان باشد و در موقع صید ماهی نام خدا را ببرد، ولی باید معلوم باشد آن را زنده از آب گرفته یا بعد از افتادن در دام جان داده است.
مسأله 2251ـ اگر ماهی از بازار مسلمانان یا از دست مسلمانی گرفته شود حلال است، هر چند معلوم نباشد آن را زنده از آب گرفته اند یا نه و جستجو نیز لازم نیست، ولی اگر از كافری گرفته شود و معلوم نباشد ماهی زنده از آب گرفته شده یا زنده به دام افتاده یا نه، حرام است.
مسأله 2252ـ خوردن ماهی های كوچك زنده اشكال دارد، مگر برای درمان در مقام ضرورت.
مسأله 2253ـ اگر ماهی را كه هنوز كاملاً جان نداده بریان كنند، یا در بیرون آب پیش از جان دادن بكشند خوردن آن اشكال ندارد.
مسأله 2254ـ اگر ماهی را بیرون آب دو قسمت كنند و یك قسمت آن در حالی كه زنده است در آب بیفتد و بمیرد خوردن قسمتی كه بیرون آب مانده اشكال دارد.
مسأله 2255ـ میگو كه آن را روبیان نیز می گویند از حیوانات آبی حلال است، ولی ماهی سمنقور كه از حشرات خشكی است و نام ماهی بر آن نهاده اند حرام است، مگر برای درمان در مقام ضرورت.
مسأله 2213ـ حیوان حلال گوشت وحشی مانند آهو و بزكوهی و كبك و امثال آن و همچنین حیوان حلال گوشت اهلی كه بعداً وحشی شده مثل گاو و شتر اهلی كه فرار كرده و وحشی شده، اگر به و سیله اسلحه (با دستوری كه بعداً گفته می شود) آن را شكار كنند حلال است، ولی حیوان حلال گوشت اهلی را اگر شكار كنند حلال نمی شود، همچنین حلال گوشت وحشی كه به وسیله تربیت كردن اهلی شده است.
احكام ذبح و شكار حیوانات
مسأله 2214ـ حیوان حلال گوشت وحشی در صورتی با شكار كردن حلال می شود كه توانایی بر فرار داشته باشد، بنابراین بچّه آهو یا بچّه كبك كه نمی تواند فرار كند با شكار كردن حلال نمی شود.
مسأله 2215ـ حیوان حلال گوشتی كه مانند ماهی خون جهنده (روان) ندارد اگر به خودی خود در آب بمیرد پاك است، ولی گوشت آن حرام است.
[430]
مسأله 2216ـ حیوان حرام گوشتی كه خون جهنده ندارد مانند مار با سر بریدن حلال نمی شود ولی مرده آن پاك است.
مسأله 2217ـ سگ و خوك به واسطه سر بریدن و شكار كردن پاك نمی شود و گوشت آنها نیز حرام است و حیوان حرام گوشتی كه درنده و گوشتخوار است مانند گرگ و پلنگ اگر به دستوری كه گفته می شود سرببرند یا با اسلحه شكار كنند پاك است، ولی گوشت آن حلال نمی شود، همچنین اگر با سگ شكاری آن را شكار كنند.
مسأله 2218ـ فیل و خرس و بوزینه و موش و حیواناتی كه مانند مار و سوسمار در داخل زمین زندگی می كند، هر كدام خون جهنده دارد اگر به خودی خود بمیرد نجس است، ولی اگر سر آنها را ببرند یا آنها را شكار كنند پاك است.
مسأله 2219ـ اگر از شكم حیوان زنده بچه مرده ای بیرون آید یا بیرون آورند، گوشت آن حرام است.
دستور ذبح حیوانات
مسأله 2220ـ برای سر بریدن حیوان اگر حلقوم و دو رگ بزرگ گردن را بطور كامل ببرند كافی است ولی احتیاط مستحب آن است كه چهار رگ بزرگ یعنی دو رگ بزرگ گردن به اضافه حلقوم و مری از پایین برآمدگی گلو بریده شود.
مسأله 2221ـ اگر بعضی از این رگها را ببرند و صبر كنند تا حیوان بمیرد بعد بقیّه را ببرند فایده ندارد، بلكه اگر به این مقدار هم صبر نكنند ولی بطور معمول رگها را پشت سر هم نبرند اگر چه هنوز حیوان جان داشته باشد اشكال دارد.
مسأله 2222ـ هرگاه گرگ، گلوی گوسفند را بطوری بكند كه از رگهای گردن كه باید موقع ذبح بریده شود چیزی باقی نماند آن حیوان حرام می شود. ولی اگر آن رگها سالم باشد در صورتی كه گوسفند هنوز زنده است و آن را به دستوری كه گفته شد سر ببرند حلال می باشد. همچنین هرگاه حیوانی به غیر دستور شرعی ذبح شده
[431]
باشد پاك است، هر چند خوردن گوشت آن حرام می باشد، بنابراین پوست و چرم حیواناتی كه از ممالك غیر اسلامی می آورند در صورتی كه بدانیم از حیوانات ذبح شده است، پاك است.
شرایط ذبح حیوانات
مسأله 2223ـ سر بریدن حیوان پنج شرط دارد:
1ـ ذبح كننده بنابر احتیاط واجب باید مسلمان باشد، ناصبی ها یعنی كسانی كه با اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه وآله) دشمنی دارند در حكم كفّارند.
2ـ باید سر حیوان را با جسم تیزی كه از آهن، یا فلز دیگر باشد ببرند، ولی اگر احتیاج به ذبح باشد و آهن پیدا نشود، یا اگر سر حیوان را نبرند می میرد و دسترسی به آهن نیست، با هر چیز تیزی كه رگها را بتواند جدا كند (مانند شیشه و سنگ و چوب تیز) می شود آن را ذبح كرد.
3ـ در موقع سر بریدن باید جلو بدن حیوان رو به قبله باشد و اگر عمداً رو به قبله نكنند حیوان حرام می شود، ولی اگر از روی فراموشی یا ندانستن مسأله یا اشتباه كردن قبله، حیوان را به سمتی غیر از قبله سر ببرند حرام نیست.
4ـ هنگام سر بریدن باید نام خدا را ببرد همین قدر كه بگوید «بسم اللّه» یا «سُبْحانَ اللّهِ» یا بگوید «لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ» كافی است و به زبان فارسی یا هر زبان دیگر نیز جایز است، ولی اگر بدون قصد سر بریدن نام خدا را ببرد كافی نیست و در صورتی كه از روی فراموشی نام خدا را نبرد اشكال ندارد.
5ـ باید حیوان بعد از سر بریدن حركتی كند اگر چه مثلاً چشم یا دم خود را حركت دهد یا پای خود را به زمین زند كه معلوم شود زنده بوده و احتیاط واجب آن است كه خون به مقدار كافی از آن بیرون بریزد.
مسأله 2224ـ كسی كه حیوان را ذبح می كند می تواند مرد باشد یا زن یا بچه نابالغی
[432]
كه دستورات ذبح را می داند، ولی بهتر است تا دسترسی به مرد باشد زنان و كودكان را معاف دارند.
مسأله 2225ـ سر بریدن حیوانات با وسایل ماشینی در صورتی كه شرایط شرعی آن مطابق آنچه در بحث ذبح حیوانات گفته شد انجام شود جایز است و چنین حیوانی پاك و حلال است.
مسأله 2226ـ هرگاه چند مرغ یا چند حیوان را باهم سر ببرند یك بسم اللّه برای همه آنها كافی است، همچنین هرگاه با ماشین، تعداد زیادی حیوان را در زمان واحد (با وجود شرایط دیگر) سر ببرند یك بسم اللّه كفایت می كند و اگر ماشین مرتّباً كار می كند احتیاط آن است مرتّباً نام خدا را تكرار كنند.
دستور كشتن شتر
مسأله 2227ـ برای كشتن شتر باید با پنج شرطی كه برای سر بریدن حیوانات گفته شد، كارد یا چیز دیگری را كه از آهن و برنده باشد در گودی پایین گردنش فرو كنند و این عمل را «نحر» می گویند و مطابق بعضی از روایات بهتر است كه شتر ایستاده باشد، ولی اگر در حالی كه زانوها را به زمین زده یا به پهلو خوابیده و جلو بدنش رو به قبله است كارد در گودی گردنش فرو كنند آن هم اشكالی ندارد.
مسأله 2228ـ هرگاه شتر را به جای نحر كردن سر ببرند، یا گوسفند و گاو را به جای سر بریدن نحر كنند، گوشت آنها حلال نیست، ولی اگر بعد از این كار هنوز حیوان زنده باشد و فورا او را بر طبق دستور شرع بكشند گوشتش حلال است.
مسأله 2229ـ حیوان سركشی كه نمی توان آن را مطابق دستور شرع كشت و همچنین حیوانی كه در چاه افتاده و امكان كشتن آن مطابق دستور شرع نیست و احتمال دارد در آنجا بمیرد، چنانچه با چیز برنده ای مانند كارد جایی از بدنش را زخم كنند و در اثر آن زخم جان دهد حلال است و رو به قبله بودن آن لازم نیست، ولی باید شرایط دیگری كه برای سر بریدن حیوانات گفته شد دارا باشد.
[433]
مستحبّات و مكروهات ذبح
مسأله 2230ـ چند چیز در ذبح حیوانات طبق بعضی از روایات مستحبّ است:
1ـ هنگام سربریدن گوسفند دستوپایش را باز بگذارند و موقع سربریدن گاو چهاردستوپایش را ببندند و هنگام كشتن شتر دودست آن را از پایین یا زیربغل به یكدیگر ببندندوپاهایش رابازگذارند و مرغ را بعد از سر بریدن رها كنندتا پروبال بزند.
2ـ كسی كه حیوان را می كشد رو به قبله باشد.
3ـ پیش از كشتن حیوان آب جلو آن بگذارند.
4ـ كاری كنند كه حیوان كمتر اذیّت شود، مثلاً با سرعت سر او را ببرند.
مسأله 2231ـ احتیاط مستحب آن است كه پیش از بیرون آمدن روح سر حیوان را از بدنش جدا نكنند، بنابراین اگر دستگاه هایی برای ذبح حیوانات تهیّه شود كه سر حیوان را بكلّی قطع می كند حیوان حرام نمی شود هر چند بهتر است طوری باشد كه تمام سر را قطع نكند، ولی در هر حال باید تمام شرایط با دستگاه های ماشینی رعایت شود و نیز احتیاط مستحب آن است كه مغز حرام حیوان را كه در وسط تیره پشت است قبل از جان دادن نبرند و پوست حیوان را جدا ننمایند.
مسأله 2232ـ مطابق بعضی از روایات چند چیز در كشتن حیوانات مكروه است:
1ـ كارد را پشت حلقوم حیوان فرو كنند و به طرف جلو بیاورند كه حلقوم از پشت بریده شود.
2ـ در جایی حیوان را بكشند كه حیوان دیگر آن را می بیند.
3ـ در موقع شب یا پیش از ظهر جمعه سر حیوان را ببرند، ولی در صورت احتیاج عیبی ندارد.
4ـ حیوانی را كه انسان خودش پرورش داده با دست خود بكشد.
مسأله 2233ـ در زمان ما گاه برای آسان شدن ذبح حیوانات به حیوان شوك
[434]
می دهند، تا كمی بی حس شود و به راحتی یا به و سیله دستگاهها سر آن را ببرند، این كار در صورتی كه حیوان بعد از شوك زنده باشد اشكالی ندارد.
شرایط شكار با اسلحه
مسأله 2234ـ هرگاه حیوان حلال گوشت وحشی را با اسلحه شكار كنند با پنج شرط حلال می شود:
1ـ آن كه با اسلحه برنده ای مانند شمشیر و كارد و خنجر یا تفنگ و مانند آن باشد خواه گلوله آن تیز باشد یا نه، ولی طوری باشد كه بدن حیوان را پاره كند و از آن خون جاری گردد، ولی اگر به و سیله دام یا چوب و سنگ و مانند آن حیوانی را شكار كنند حرام است، مگر این كه موقعی به حیوان برسند كه هنوز زنده باشد و آن را مطابق آداب شرع سر ببرند.
2ـ بنابر احتیاط واجب شكار كننده، مسلمان باشد یا بچّه مسلمانی كه خوب و بد را می فهمد.
3ـ اسلحه را به منظور شكار كردن به كار برد، امّا اگر مثلاً جایی را نشانه گیری كند و اتّفاقاً تیر به حیوانی اصابت كند، خوردن گوشت آن حیوان حرام است.
4ـ هنگام به كار بردن اسلحه نام خدا را ببرد، ولی اگر فراموش كند اشكالی ندارد.
5ـ وقتی به حیوان برسد كه جان داده باشد، یا اگر زنده است به اندازه سر بریدن آن وقت نباشد، ولی اگر به اندازه سر بریدن وقت داشته باشد و در ذبح حیوان كوتاهی كند تا بمیرد حرام است.
احكام شكار
مسأله 2235ـ اگر دونفر حیوانی را شكار كنند، یكی مسلمان ودیگری كافر، یا یكی
[435]
نام خدا را ببرد و دیگری عمداً نبرد، آن حیوان بنابراحتیاط واجب حرام است.
مسأله 2236ـ اگر حیوانی را با تیر بزند، بعد در آب بیفتد و بداند كه به واسطه تیر و افتادن در آب جان داده است حلال نیست، بلكه اگر شك كند كه فقط به خاطر تیر بوده یا نه حلال نمی باشد.
مسأله 2237ـ هرگاه با اسلحه یا سگ غصبی، حیوانی را شكار كند، شكار حلال است و مال او می شود، ولی گذشته از این كه گناه كرده باید اجرت اسلحه یا سگ را به صاحبش بدهد.
مسأله 2238ـ اگر با شمشیر یا سلاح دیگری كه شكار كردن با آن صحیح است با شرایطی كه قبلاً گفته شد حیوانی را دونیم كند و سر و گردن در یك قسمت باقی بماند اگر وقتی برسد كه حیوان جان داده است، هر دو قسمت حلال است، همچنین اگر زنده باشد ولی وقت برای سر بریدن تنگ باشد امّا اگر وقت برای سر بریدن دارد آن قسمت كه در آن سر نیست حرام است و آن قسمت دیگر كه سر دارد اگر مطابق دستورشرع ببرد حلال است.
مسأله 2239ـ هرگاه به و سیله دام یا چوب یا سنگ یا چیز دیگری كه شكار كردن با آن صحیح نیست حیوانی را دو قسمت كند قسمتی كه سر و گردن ندارد در هر حال حرام است و امّا قسمتی كه سر و گردن دارد اگر هنوز زنده است و سر آن را مطابق دستور شرع ببرد حلال است.
مسأله 2240ـ اگر حیوانی را سر ببرند یا شكار كنند و بچّه زنده ای از آن بیرون آید، چنانچه آن بچّه را مطابق دستور شرع سر ببرند حلال وگرنه حرام است، امّا اگر بچّه با شكار كردن یا سر بریدن مادر، در شكم او مرده باشد حلال است به شرط این كه خلقت بچّه كامل شده و مو یا پشم در بدنش روییده باشد.
شرایط شكار با سگهای شكاری
مسأله 2241ـ هرگاه با سگ شكاری، حیوان وحشی حلال گوشتی را شكار كند، این
[436]
حیوان با پنج شرط حلال می شود:
1ـ سگ طوری تربیت شده باشد كه هر وقت آن را برای گرفتن شكار بفرستند برود و هر وقت از رفتن جلوگیری كنند بایستد، بلكه همین اندازه كه سگ را برای شكار تربیت كرده اند كافی است، ولو این كه وقتی چشمش به شكار افتاد خودش حركت كند و به سوی شكار برود، ولی احتیاط واجب آن است كه اگر عادت دارد پیش از رسیدن صاحبش شكار را می خورد از شكار او اجتناب شود، امّا اگر گاهی شكار را بخورد، یا فقط خون او را بخورد، اشكال ندارد.
2ـ كسی كه سگ را می فرستد بنابر احتیاط واجب باید مسلمان یا بچّه مسلمانی كه خوب و بد را می فهمد باشد، كسی كه نسبت به اهل بیت پیغمبر اكرم(صلی الله علیه وآله) اظهار دشمنی كند مسلمان نیست و شكار او اشكال دارد.
3ـ هنگام فرستادن یا حركت كردن سگ باید نام خدا را ببرد، ولی اگر از روی فراموشی آن را ترك كند اشكال ندارد و لازم نیست پیش از فرستادن سگ نام خدا را ببرد، بلكه اگر پیش از آن كه سگ به شكار برسد نام خدا را ببرد حلال است.
4ـ شكار به واسطه زخمی كه از دندان سگ پیدا كرده بمیرد، بنابراین اگر سگ، شكار خود را خفه كند یا از زیادی دویدن یا ترس بمیرد حلال نیست.
5ـ كسی كه سگ را فرستاده وقتی برسد كه شكار جان داده باشد، یا اگر زنده است به اندازه سر بریدن وقت نباشد، امّا اگر زمانی برسد كه به اندازه سربریدن وقت دارد مثلاً چشم خود را حركت می دهد یا پای بر زمین می زند، باید سر حیوان را مطابق دستور شرع ببرد وگرنه حرام است.
احكام شكار با سگهای شكاری
مسأله 2242ـ كسی كه سگ را فرستاده اگر وقتی برسد كه می تواند سر حیوان را ببرد ولی كارد نداشته باشد، یا برای پیدا كردن كارد مدّتی وقت لازم باشد، چنانچه
[437]
حیوان بمیرد احتیاط واجب اجتناب از گوشت آن است.
مسأله 2243ـ هرگاه چند سگ را برای شكار حیوانی بفرستند چنانچه همه آنها دارای شرایط فوق باشد شكار حلال است و اگر بعضی از آنها دارای این شرایط نیست شكار حرام است.
مسأله 2244ـ هرگاه سگ تربیت شده را برای شكار حیوانی بفرستد ولی آن سگ حیوان حلال دیگری را شكار كند، اشكالی ندارد، همچنین اگر آن حیوان را با حیوان دیگری شكار كند هر دو حلال است.
مسأله 2245ـ اگر چند نفر باهم سگی را بفرستند ویكی از آنان كافر باشد، یا عمداً نام خدا را نبرد، یا چند سگ بفرستند و یكی از آنها تربیت شده نباشد بنابر احتیاط واجب باید از گوشت آن شكار پرهیز كرد.
مسأله 2246ـ هرگاه به و سیله باز شكاری یا حیوان دیگر تربیت شده ای غیر از سگ، حیوانی را شكاركند آن شكار حلال نیست، مگر این كه وقتی برسند كه حیوان زنده باشد مطابق دستور شرع آن را ذبح كنند، در این صورت حلال است.
صید ماهی
مسأله 2247ـ ماهی حلال آن ماهی است كه فلس داشته باشد، خواه فلس آن كم باشد یا زیاد، كوچك باشد یا درشت، حتّی ماهیانی كه فلس آنها سست است و در دام می ریزد حلال است، ولی فلسهای ذرّه بینی و مانند آن، كه مردم به آن فلس نمی گویند فایده ای ندارد.
مسأله 2248ـ اگر ماهی را زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد، پاك و حلال است، حتّی اگر در دامی كه در آب باشد بمیرد آن نیز حلال است.
مسأله 2249ـ اگر ماهی از آب بیرون بیفتد، یا موج آن را بیرون بیندازد، یا بر اثر جزر و مَد دریا در خشكی بماند و بمیرد، حرام است، ولی اگر پیش از آن كه بمیرد با
[438]
دست یا با وسیله دیگری آن را بگیرند و بعد جان دهد حلال است.
مسأله 2250ـ صید كننده ماهی لازم نیست مسلمان باشد و در موقع صید ماهی نام خدا را ببرد، ولی باید معلوم باشد آن را زنده از آب گرفته یا بعد از افتادن در دام جان داده است.
مسأله 2251ـ اگر ماهی از بازار مسلمانان یا از دست مسلمانی گرفته شود حلال است، هر چند معلوم نباشد آن را زنده از آب گرفته اند یا نه و جستجو نیز لازم نیست، ولی اگر از كافری گرفته شود و معلوم نباشد ماهی زنده از آب گرفته شده یا زنده به دام افتاده یا نه، حرام است.
مسأله 2252ـ خوردن ماهی های كوچك زنده اشكال دارد، مگر برای درمان در مقام ضرورت.
مسأله 2253ـ اگر ماهی را كه هنوز كاملاً جان نداده بریان كنند، یا در بیرون آب پیش از جان دادن بكشند خوردن آن اشكال ندارد.
مسأله 2254ـ اگر ماهی را بیرون آب دو قسمت كنند و یك قسمت آن در حالی كه زنده است در آب بیفتد و بمیرد خوردن قسمتی كه بیرون آب مانده اشكال دارد.
مسأله 2255ـ میگو كه آن را روبیان نیز می گویند از حیوانات آبی حلال است، ولی ماهی سمنقور كه از حشرات خشكی است و نام ماهی بر آن نهاده اند حرام است، مگر برای درمان در مقام ضرورت.